Jak oceniać współczesną grę aktorską? Mimika

Elementy wizualne w grze aktorskiej - mimika

1. Informacje ogólne
Czym jest mimika?
Z jakimi elementami w grze aktorskiej jest związana?
Do jakiego gatunku można przypisać mimikę w stylizacji stonowanej, a jaką w silnej?

Ekspresja twarzy (oczy, usta, nos) albo jej ograniczenie. Jest silnie związana z pokazywaniem odpowiednich emocji: gniew, radość, smutek, zażenowanie, pogarda. Również jest powiązana ze stylizacją. Odpowiada za przekazanie odpowiedniego komunikatu. Mrugnięcie, pokazanie języka, zmarszczenie brwi czy zaciśnięcie ust.

Mimika jest bardzo ważnym elementem wizualnym w grze aktorskiej i wbrew pozorom nie jest tak łatwo ją kontrolować. Aktor/aktorka mogą być przesadni, pokazując za dużo i w ten sposób popadając w manieryzm jak i za mało, przez co wyglądają jak postaci bez wyrazu. Ekspresja na twarzy może być dobrym rozwiązaniem w niektórych gatunkach filmowych jak choćby komediach slapstickowych albo psychologicznych. W tym drugim przykładzie ważne jest również to czy bohater/ka jest osobą niezrównoważoną psychicznie. Jeśli tak, to wtedy jej/jego przesadna ekspresja jest całkowicie na miejscu. W przypadku niemal całkowitego braku ekspresji dobrym przykładem mogą być westerny, filmy noir czy kostiumowe. Tam zazwyczaj bohaterowie są niezależni i twardzi albo zamknięci w sobie, dlatego nie pokazują swoich emocji, więc ich twarz może wydawać się pozbawiona wyrazu.

2. Oczy, czyli zwierciadło duszy
Co odzwierciedlają oczy bohatera?
Czym charakteryzują się postacie silne i słabe psychicznie?

W mimice najważniejszą rolę odgrywają oczy bohatera. To one przekazują najważniejsze informacje czy zachowania postaci, ale również i jej wiek czy dany stan emocjonalny.

W danej scenie kluczowe informacje są przekazywane przez:

- Kierunek wzroku postaci

- „Pracę” powiek

- Ułożenie brwi

Sir Anthony Hopkins powiedział kiedyś „Jeśli nie mrugasz, możesz zahipnotyzować widza”. Aktor porównywał swojego bohatera do węża. Nie wykonuje niepożądanych ruchów, wydaje się czekać na odpowiedni moment, aby wtedy zaatakować.

Takie zachowanie charakteryzuje bohaterów silnych psychicznie, niekoniecznie zdrowych na umyśle. Wspomniałam o tej roli nie bez powodu. Hannibal Lecter w wykonaniu Hopkinsa stał się inspiracją dla wielu aktorów, którzy odtwarzali jednostki psychopatyczne. Podobnego bohatera można dostrzec we współczesnym kinie w wykonaniu Javiera Bardem’a. W To nie jest kraj dla starych ludzi z 2006 pokazuje niemal to samo co Hopkims w Milczeniu owiec.

Krótka scena z filmu To nie jest kraj dla starych ludzi, świetnie pokazuje mocny kontrast w mimice między postaciami. 

W krótkiej scenie, trwającej niecałe dwie minuty, Anthon Chigurgh wykonuje całą gamę ruchów twarzy. Jego brwi czy usta poruszają się niemal cały czas. Na jego twarzy pojawia się zarówno powaga jak i uśmiech. Jednak przy niemal nieruchomym wzroku, z szeroko otwartymi, ciemnymi oczami, owy uśmiech wydaje się bardziej upiorny niż wtedy, gdy bohater poważnieje. Tylko raz Bardem odwraca wzrok w momencie, gdy mówi o godności, jaką powinien okazać najemnik przed śmiercią.

Podczas gdy bohater Bardema magnetycznie utrzymuje kontakt, u postaci Woody'ego Harrellsona – Carsona Wellsa- można zobaczyć coś zupełnie innego. Użyłabym określenia iż to inne oznacza zwyczajne w tym zachowaniu. Ciągłe mruganie, unikanie kontaktu wzrokowego, dotykanie twarzy pokazują jego strach, niechęć i złość. Nawet jego głos współgra z mimiką. Ton, choć łagodny, pełen nadziei brzmi nieprzekonująco, bo Carson Wells zdaje sobie sprawę ze tragicznego położenia.

3. Usta, czyli uśmiech Jacka Nicholsona

Jakie są rodzaje uśmiechów?

Uśmiech należy do jednych z najważniejszych w mimice twarzy, być może dlatego iż jest najbardziej elastyczny. Mamy uśmiechy szczere, smutne, ironiczne, złośliwe, przerażające. W zależności od postaci oraz sytuacji, w których się znajdują.

Wielu aktorów charakteryzuje się osobliwym, indywidualnym uśmiechem, który można przypisać jedynie bohaterom, w których się wciela.

Jack Nicholson, szczególnie w młodości, charakteryzował swoje postaci szerokim uśmiechem i specyficznym ułożeniem brwi. I nie ważne czy wcielał się w bohaterów pozytywnych czy negatywnych. Tym samym uśmiechem potrafił wzbudzić zarówno niepokój jak i gromki śmiech.

Harrison Ford i jego uśmiech „półgębkiem”. Obserwując postacie przez niego wykreowane uśmiech ten współgra z ich zachowaniem, podejściem do spraw i charakterem. Han Solo, Indiana Jones czy Deckerd są protagonistami, dobrymi w swoim fachu, ale odnoszący się pogardliwie wobec prawa, często go naginają, ale nie przekraczają. Sarkazmowi towarzyszy właśnie uśmiech półgębkiem. 

Podobna rzecz ma się z Tim Rothem. Tak zwany „wyszczerz” był przypisany niemal do wszystkich jego antagonistów i protagonistów. Ten lisi, podstępny uśmiech świetnie oddaje psychologię bohaterów, pokazując tym samym cwaniactwo, złośliwość, a często również dwulicową naturę.

Uśmiech szczery, nieco naiwny, ale sympatyczny można przypiąć do postaci kreowanych przez Renee Zellweger. Jej bohaterki są zwykle mało ogarnięte, prostoduszne, chaotyczne, ale i bezpośrednie oraz otwarte. Stąd taki uśmiech wydaje się jak najbardziej uzasadniony. 

Uśmiech plastyczny widać u Jima Carrey w każdej komedii. Postacie są skonstruowane schematycznie, mają powierzchowny, o wyraźnej mimice, charakter. Przerysowane uśmiechy mają bawić na ekranie.

Poważny uśmiech Madsa Mikkelsena. Jego postacie charakteryzują się zimną, skrytą postawą o dzikim spojrzeniu i ledwie widocznym uśmiechu. Powoduje on w widzach dezorientacje, gdyż przy głęboko osadzonych ciemnych oczach, ostrych rysach i wąskich wargach nabiera on dosyć nieprzyjaznego tonu, nawet jeśli aktor wciela się w postać pozytywną.

Można zwrócić uwagę na konkretne role albo seriale. Niektórzy aktorzy wykształcili sobie specyficzną mimikę (w tym uśmiech) dla konkretnych ról.

Uśmiech przelotny świetnie oddaje Benedict Cumberbatch kreując postać Sherlocka. Bohater ten, pokazuje go szczerze jako przejaw sympatii do konkretnej postaci, ale co ciekawe nie jest on skierowany bezpośrednio do niej, ale do siebie i widza.

4. Podsumowanie
Jak widać - wszystko zależy od gatunku filmowego jak również charakteru, profesji czy psychologi postaci. Najważniejsze w mimice są oczy i usta, które są zależne od bohatera. Zwykle u postaci silnych psychicznie mamy twarze pozbawione emocji natomiast u tych słabych malowniczą ekspresję. Często aktorom przypisuje się konkretną mimikę (jak u Jima Carrey czy Madsa Mikkelsena). Ten kluczowy element w kreacji aktorskiej jest wbrew pozorom trudny do "ujarzmienia", gdyż łatwo można przejść w rolę tzw. "drewnianą" albo przesadnie plastyczną.

Categories: aktorstwo, artykuły, jak oceniać współczesną grę aktorską, mimika